مقایسه آیین‌نامه‌های پدافند مهندسی ایران با سایر کشورها
مهدی زارع در یادداشتی با عنوان «آیین‌نامه‌های پدافند مدنی و الزام به استفاده در ایران» در روزنامه اعتماد نوشت: ما همچنان آیین‌نامه‌های شفاف برای ساماندهی پدافند مدنی در ایران نداریم. البته چند آیین‌نامه «پدافند غیرعامل» passive defense بیشتر برای استفاده سازمان‌های تخصصی آماده شده ولی مشخص نیست این آیین‌نامه‌های تخصصی پدافند غیرعامل تا چه حدی در سازمان‌های ذی‌ربط کاربردی شده و آیا مشکلات این آیین‌نامه‌ها ارزیابی شده و آیا بازخوردی داشته یا خیر، ولی در سطحی کلان‌تر و در مفهوم «پدافند مدنی» civil defense آیین‌نامه‌هایی که باید تهیه شوند مجموعه‌ای از مقررات و دستورالعمل‌ها هستند که نحوه آمادگی جامعه برای واکنش‌ها را بنا به شرایط اضطراری، ناشی از مخاطرات طبیعی و مخاطرات انسان ساخت، تعیین می‌کنند. این آیین‌نامه‌ها نقش‌ها و مسوولیت‌های سازمان‌ها و افراد مختلف را در تضمین امنیت عمومی در جریان بحران‌ها، از‌جمله آمادگی در برابر سوانح، واکنش و بازسازی، مشخص کرده و به حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی، به اشتراک‌گذاری اطلاعات و هماهنگ کردن تلاش‌ها برای کاهش اثر شرایط اضطراری می‌پردازند.
موارد آیین‌نامه‌های پدافند مدنی شامل آمادگی در شرایط اضطراری (مقرراتی برای ایجاد برنامه‌های اضطراری، ایجاد سامانه‌های ارتباطی و انجام تمرین‌های آموزشی)، واکنش و بازسازی (واکنش به شرایط اضطراری، از‌جمله استقرار منابع، هماهنگی خدمات اضطراری و ارایه کمک به افراد و جوامع آسیب‌دیده) و حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی (سامانه‌های ارتباطی، شبکه‌های برق و شبکه‌های حمل و نقل، برای اطمینان از عملکرد مداوم آنها در مواقع اضطراری) است. در ایران دستورالعمل اجرایی پدافند غیرعامل استان‌ها در سال ۱۳۸۷ توسط کمیته دایمی پدافند غیرعامل تصویب و ابلاغ گردید و تاکنون مبنای اقدام در استانداری‌های کل کشور بوده و دستورالعمل‌های عملیاتی شامل موارد زیر است:
نظام عملیاتی پدافند مردم‌محور (صیانت و حفاظت از مردم در شرایط اضطراری بحران ناشی از تهدید و جنگ)
نظام آمادگی و رزمایش دستگاه‌های اجرایی در برابر تهدید ات
سند راهبردی پدافند غیرعامل شهری
آیین‌نامه اجرایی ماده۵۸ قانون احکام دایمی و بند (پ) ماده۱۰۶ و ماده۱۰۹ قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه کشور
آیین‌نامه اجرایی پدافند غیرعامل مرزبانی زیستی
نظام پدافند غیرعامل در مقابل تهدیدات نظامی، زیستی، پرتوی، سایبری و الکترونیک، شیمیایی و ترکیبی و اقدامات خصمانه دشمن و کاهش آسیب‌پذیری و تداوم چرخه ارایه خدمات ضروری برای مردم در سطح استان و شهرستان در کشور ما تعریف شده است.
نمونه‌هایی از قوانین پدافند مدنی در جهان به شرح زیر است:
قانون فوریت‌های ملی پدافند مدنی ۲۰۲۰ (نیوزیلند): بر به اشتراک‌گذاری اطلاعات شخصی در مواقع اضطراری ملی برای تسهیل واکنش دولت تمرکز دارد.
قانون پدافند مدنی، ۱۹۶۸ (هند): چارچوب سازمان پدافند مدنی را مشخص می‌کند و حمایت‌های قانونی را برای افراد درگیر در فعالیت‌های پدافند مدنی فراهم می‌کند.
فصل ۲.۳۶ پدافند مدنی امریکا (کولفکس، واشنگتن): این فصل پدافند مدنی را تعریف می‌کند، هدف آن را تشریح می‌کند و به کارکردهای مختلف اضطراری می‌پردازد.
آیین‌نامه رفتار پدافند مدنی (ایرلند): این آیین‌نامه استانداردهای رفتاری مورد انتظار از داوطلبان در سازمان پدافند مدنی را تعیین می‌کند.
آیین‌نامه‌های پدافند مدنی برای توسعه یک جامعه تاب‌آور که قادر به تحمل اثرات شرایط اضطراری مختلف است، ضروری هستند. آنها چارچوبی برای اقدام هماهنگ، تخصیص منابع و واکنش موثر فراهم می‌کنند و درنهایت به کاهش تلفات جانی و خسارات مالی کمک می‌کنند.
ازسوی دیگر آیین‌نامه‌های مهندسی پدافند مدنی حاوی مقررات فنی، استانداردها و دستورالعمل‌هایی هستند که طراحی و ساخت ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها را برای تضمین ایمنی و تاب‌آوری در مواقع اضطراری و سوانح کنترل می‌کنند. این آیین‌نامه‌ها جنبه‌های مختلفی از‌جمله یکپارچگی سازه، ایمنی در برابر تخریب و حمله دشمن و آتش‌سوزی و قابلیت‌های واکنش اضطراری را برای به حداقل رساندن خسارات و تلفات جانی احتمالی درنظر می‌گیرند. آنها اغلب در چارچوب‌های گسترده‌تر پدافند مدنی و آمادگی اضطراری منتشر می‌شوند.
از جنبه‌های کلیدی آیین‌نامه‌های مهندسی پدافند مدنی یکپارچگی سازه‌ای است که در آن الزامات طراحی و ساخت ساختمان را برای مقاومت در برابر سوانحی طبیعی مانند زلزله، توفان و سیل مشخص می‌کنند. ازسوی دیگر این مقررات برای ایمنی در برابرحملات، تخریب و آتش‌سوزی، با تشریح پیشگیری، تشخیص و مهار حملات دشمن و تخریب تروریستی و روش‌های تخلیه در آتش‌سوزی، خطرات آوار و آتش‌سوزی را به حداقل رسانده و خروج ایمن را در مواقع اضطراری تضمین می‌کند.
از نظر واکنش اضطراری آیین‌نامه‌های مهندسی پدافند غیرعامل به به‌کارگیری همزمان سامانه‌های اضطراری، شبکه‌های ارتباطی و دسترسی برای امدادگران در داخل ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها می‌پردازند.
آیین‌نامه‌های مهندسی الزام به استفاده از مواد خاصی را نیز که مقاوم در برابر آتش، غیرقابل احتراق یا دارای خواص ساختاری بهبود یافته هستند، مطرح می‌کنند. همچنین مقررات، طراحی و نصب سیستم‌های ضروری ساختمان مانند برق، مکانیک و لوله‌کشی را پوشش می‌دهند تا عملکرد ایمن آنها در مواقع اضطراری تضمین شود.
از نظر برنامه‌ریزی آیین‌نامه‌های مهندسی پدافند مدنی بخشی از یک چارچوب گسترده‌تر برای آمادگی در مواقع اضطراری، از‌جمله برنامه‌های تخلیه، پروتکل‌های واکنش اضطراری و هماهنگی با مقامات محلی هستند.
نمونه‌هایی از آیین‌نامه‌ها و رویه‌های مهندسی پدافند مدنی
امارات متحده عربی: شامل پروتکل‌های ایمنی در برابر آتش و جنگ که بر استفاده از مواد غیرقابل احتراق، تشخیص آتش‌سوزی مبتنی بر هوش مصنوعی و فرآیندهای بازرسی سختگیرانه‌تر تاکید دارد.
سنگاپور: نیروی پدافند مدنی آیین‌نامه آتش‌نشانی خود را با اصلاحاتی که به جنبه‌های مختلف ایمنی در برابر آتش می‌پردازد، به‌روزرسانی کرده است.
اوکراین: آیین‌نامه حفاظت مدنی، چارچوب حفاظت مدنی، از‌جمله خدمات واکنش اضطراری و مدیریت ریسک را تشریح می‌کند.
ایالات متحده امریکا: شهرداری‌های مختلف در ایالات‌متحده فصل‌های خاصی در آیین‌نامه‌های خود دارند که مربوط به پدافند مدنی و آمادگی در مواقع اضطراری است.
اهمیت ضوابط مهندسی پدافند مدنی از نظر حفاظت از جان انسان‌ها و کاهش جراحات، کاهش خسارت به اموال با زیرساخت‌های قوی‌تر و مقاوم‌تر و تضمین تداوم کسب و کار با به حداقل رساندن اختلال در خدمات ضروری و ارتقای ایمنی عمومی با افزایش آمادگی و توانایی‌های پاسخگویی است.
منبع: etemadonline-727456
